Cảm thụ điện ảnh (khai giảng 13/9/2025)
Trong suốt 1 năm rưỡi từ cuối năm 2023 đến đầu năm 2025, lớp học cảm thụ điện ảnh của Xí Nghiệp đã là nền tảng để xây dựng một “cộng đồng” những con người yêu điện ảnh, một vòng tròn hỗ trợ (support circle) trong các hoạt động làm phim và trong đời sống cá nhân, đưa nhiều người trẻ tuổi đến với một không khí cộng đồng mà họ luôn tìm kiếm.
Tôi tin vào sự quan trọng của cộng đồng, của tình yêu dành cho những điều bên ngoài bản thân mình, của sự lắng nghe và hỗ trợ, của nghiên cứu lý luận cùng lúc với thực hành lý luận
Khóa cảm thụ điện ảnh tháng 9.2025 tổ chức vào tối thứ 5 (lớp online) và chiều thứ 7 (lớp offline). Lớp học kéo dài 10 buổi, bao gồm 6 buổi lý thuyết, 2 buổi thực hành, 1 buổi xem phim và 1 buổi tổng kết.
Thời lượng: 10 buổi, mỗi buổi 3 tiếng
Thời gian học: 19h30 tối thứ 5 (lớp online #3) và 14h30 chiều thứ 7 (lớp offline #6)
Hình thức học: Google meet cho lớp online và gặp mặt trực tiếp cho lớp Offline. Có group chat trao đổi giữa học viên và người hướng dẫn
Học phí: Các bạn có thể đóng học phí theo một mức tùy chọn từ 2.000.000đ - 3.000.000đ. Nếu bạn không có nhiều điều kiện dư dả, bạn hoàn toàn có thể chọn đóng mức phí tối thiểu hoặc nhắn tin cho Xí Nghiệp về việc đóng học phí muộn. Nếu bạn dư dả, bạn có thể chọn mức học phí cao, như một cách hỗ trợ những người đóng học phí thấp.
Lớp offline sẽ bắt đầu vào 11/9/2025 và lớp offline sẽ bắt đầu vào 13/9/2025.
Các bạn có thể đọc toàn bộ nội dung và tinh thần lớp học ở bên dưới.
Tò mò về thế giới
Năm 18 tuổi, tôi bắt đầu được tự do, như nhiều đứa trẻ khác ở đất nước này. Tự do có nghĩa là bạn không phải đi học hàng ngày và được tự do chọn mình làm gì. Tôi đã đi lang thang để nhìn thế giới xung quanh, rồi bắt đầu thắc mắc tại sao tất cả mọi thứ lại vận hành theo cách nó đang vận hành. Và tôi bắt đầu viết, cho bản thân mình.
Năm 20 tuổi, tôi xem Late Autumn của Ozu. Phim đơn giản một cách bất ngờ: một người con không cưới vì sợ mẹ bị bỏ lại. Còn người mẹ giục con cưới và ngồi một mình với suy tư sau lễ cưới. Sau này khi xem lại, mỗi lần tôi đều khóc.
Năm 21 tuổi, tôi xem Au Hasard Balthazar và Pickpocket của Bresson. Bất ngờ làm sao khi có một người dạy cho bạn về một thứ điện ảnh thuần túy: không cần cảnh toàn, không cần dàn cảnh sân khấu, không cần diễn viên nói những lời nhấn mạnh, mà vẫn đầy sức mạnh. Và dựng phim như một bản giao hưởng.
Năm 22 tuổi, tôi xem bộ ba L’avventura, La Notte và L’eclisse của Antonioni. Có một vài điều khơi lên trong tôi suốt quá trình xem, và cuối cùng nó kết thúc bằng một sự hoang mang. Tôi chẳng hiểu gì cả. Và chẳng có một giải thích nào khiến tôi hài lòng. Tôi chỉ biết rằng nó như một bàn tay bóp chặt lấy trái tim mình.
Năm 23 tuổi, tôi đã làm bộ phim đầu tiên của mình. Làm để tìm kiếm câu trả lời. Làm với tất cả những bài học từ những đạo diễn đã khiến tôi say đắm. Làm và rồi nhận ra rằng học điện ảnh chính là học cách sống, học cách nhìn thế giới. Điện ảnh đã dạy cho tôi cách làm người.
Cảm thụ điện ảnh là gì?
Có một nhu cầu hiển nhiên để “hiểu phim”. Việc xem phim với nhiều người bắt đầu là một nhu cầu giải trí - bạn thấy sung sướng khi xem, thích thú khi phim đưa bạn qua nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau. Đây gọi là sự giải trí (entertainment).
Nhu cầu giải trí dần trở thành một nhu cầu tìm hiểu. Tìm hiểu về thế giới xung quanh. Sự tò mò đẩy bạn đi về trước. Đến một điểm, bạn sẽ khựng lại. Bạn bắt đầu không hiểu được bộ phim vừa nói gì. Bạn nghĩ về nó rất lâu sau khi xem xong. Bạn bắt đầu đi đọc các diễn giải (interpretation) về nó. Bạn thấy chúng gắn với các lý thuyết về chính trị, nhân văn, khoa học vật lý… và bắt đầu nghĩ rằng mình có thể hiểu phim.
Tôi cho rằng, điện ảnh không cần phải hiểu, theo nghĩa là hiểu cái “ý nghĩa” của nó. Cảm giác luôn đến trước khi ta hiểu hết bộ phim đang nói gì.
Bạn không cần hiểu hết một con người để yêu họ. Bạn chỉ cần biết cách lắng nghe các ngôn ngữ (non-verbal & verbal) của họ thôi. Điện ảnh cũng y hệt như vậy.
Học cảm thụ điện ảnh là học cách yêu điện ảnh. Và tình yêu bắt đầu với sự lắng nghe, bằng trái tim, bằng tai, bằng mắt.
Chúng ta có thể được đào tạo phổ thông, đào tạo đại học, lấy bằng thạc sĩ, rồi vẫn có thể chật vật khi tìm cách biểu đạt một cảm xúc yêu thương với những người quan trọng trong đời mình. Chúng ta không “đọc” được cảm xúc của người đối diện. Tôi gọi trạng thái này là “mù chữ”.
“Mù chữ” (illiterate) ở đây không nên được giới hạn ở việc đọc viết. Mù chữ nên được hiểu rằng chúng ta không hiểu được những ngôn ngữ khác bên ngoài ngôn ngữ lời nói và chữ viết: ngôn ngữ của hình ảnh, của âm nhạc, của các cử chỉ, của nhịp điệu chuyển động. Những ngôn ngữ đang thực sự được nói ở thế giới bên ngoài kia. Những ngôn ngữ có thể nói thẳng vào sâu bên trong tâm hồn của một con người.
Mô hình tôi sử dụng trong lớp là một mô hình khảo cứu dựa trên kinh nghiệm nghiên cứu lý thuyết phim và thực hành làm phim cũng như các tác phẩm hình ảnh của tôi. Nó đi thẳng vào một thứ căn cốt của điện ảnh: ngôn ngữ điện ảnh. Đối với tôi, tất cả những phân tích điện ảnh dựa trên hệ ngôn ngữ của các ngành khác đều chỉ là một sự diễn giải thứ cấp tác phẩm và không dẫn người đọc đến với điều thực sự quan trọng của một tác phẩm phim: không phải nó khiến bạn có kiến thức hơn sau khi xem, mà là nó làm rung động trái tim bạn thế nào.
Cũng giống như workshop diễn xuất, workshop cảm thụ điện ảnh của Xí Nghiệp có một mục tiêu lớn là giải quyết vấn đề “mù chữ”. Để làm được điều này, các lớp học của Xí Nghiệp được xây dựng dựa trên mối tương quan giữa 3 yếu tố: lý thuyết - thực hành - thử nghiệm.
Nội dung lý thuyết (6 buổi)
Trong bài 1, chúng ta bắt đầu với đơn vị nhỏ nhất của một bộ phim. Không phải nhân vật, không phải lời thoại, không phải câu chuyện. Đó là một hình ảnh. Một shot hình đơn nhất, và cách phân tích nó.
Bài 2 sẽ đi vào thứ đặc thù nhất của nghệ thuật điện ảnh, thứ tạo nên nghệ thuật điện ảnh - dựng phim. Bài học cho người xem hiểu về cách một bộ phim tự sự (narrative film) biện chứng (the dialectic of film) và truyền cho người xem những ý niệm họ chưa có.
Khi các bộ phim được sản xuất liên tục, những yếu tố tương đồng bắt đầu hiện ra. Thể loại phim (film genre) ra đời như một cách phân loại điện ảnh. Bài 3 sẽ nghiên cứu về thể loại, cách nó được xác lập, được bồi đắp và phá bỏ liên tục.
Bài 4 sẽ nói về một vấn đề được tranh cãi rất nhiều trong điện ảnh: “phim nghệ thuật” và “phim thương mại”. Phần 2 của bài 4 khảo sát mối quan hệ của điện ảnh với thực tại, cách người ta sử dụng điện ảnh để tái dựng nên những thực tại trong đời sống và ý nghĩa của nó.
Bài 5 là lịch sử điện ảnh, cách tiếp cận lịch sử điện ảnh trên khía cạnh thẩm mỹ - sản xuất - chính trị
Bài 6, bài lý thuyết cuối cùng, khảo sát lại toàn bộ ý niệm về điện ảnh: thứ nhất, mối quan hệ giữa nội dung và hình thức của điện ảnh là gì? Nó có thực sự tách rời nhau như nhiều người vẫn nghĩ? Và thứ hai, tại sao điện ảnh tồn tại đến bây giờ và trở thành một phương thức biểu đạt cho các nghệ sĩ? Nó nói gì về con người?
Sự thống nhất của các lựa chọn
Có một hiện trạng tôi thấy khi nhiều người xem phim. Đó là việc họ “đòi” phim phải theo ý họ. Phim này cần phải nhanh hơn, phim này cần nhiều nhạc hơn, phim này cần phải có hành động kịch tính hơn, quy mô lớn hơn,...
Vì tôi là người tiêu thụ, nên tôi cảm thấy nó cần phải như ý tôi. Bất chấp việc tôi có biết gì về điện ảnh hay không.
Tôi cho rằng đó là nối dài của sự thiếu lắng nghe, thiếu suy tư. Nó là một sự mở rộng liên tục của cái tôi, trong đó người ta cho rằng sự vận hành như hiện tại của tâm trí họ là một điều bình thường. Một sự thiếu phản tư.
Có hai dạng lựa chọn trong điện ảnh. Đầu tiên là lựa chọn hữu hình, khi bạn biết rằng nhà làm phim cần phải đưa ra lựa chọn đó. Lựa chọn dạng thứ hai là lựa chọn vô hình, nó nảy sinh đằng sau những lựa chọn hữu hình. Hai dạng lựa chọn này đều có tác dụng định hình ý niệm của khán giả khi xem phim.
“Sự thống nhất của các lựa chọn” đưa học viên vào một hành trình suy tư của người làm phim, nơi họ phải đưa ra các lựa chọn. Dựa trên cùng một kịch bản, học viên được thực hành đưa ra các lựa chọn hữu hình: diễn viên, bối cảnh câu chuyện, cái kết.
.Từ đây, họ sẽ bắt đầu nhận diện được các lựa chọn ẩn xảy đến với các nhà làm phim và những bộ phim, đồng thời cũng biết được rằng một bộ phim có thể được làm ra theo rất nhiều cách, và nó không phải câu chuyện của đúng hay sai, mà là hiệu quả theo hướng nào.
Bài tập này cũng là một phần quan trong việc dẫn học viên trở về với sự lắng nghe thuần túy dành cho bộ phim - nghe mà không áp đặt, nghe và suy tư trên những điều được nói.
Bài tập chụp ảnh
Ngôn ngữ mới là nguồn cơn cho những ý niệm mới. Một ngôn ngữ mới phức tạp hơn cho phép những ý niệm phức tạp hơn được hình thành trong tư duy của người sử dụng ngôn ngữ.
Bài tập chụp ảnh bao gồm 6 câu hỏi, được giao vào 6 tuần học lý thuyết. Các học viên sẽ về trả lời chúng bằng ảnh. Ngôn ngữ hình ảnh được học thông qua thực hành, thay vì đơn thuần lý thuyết. Bằng việc chụp ảnh, học viên có thể biểu đạt bản thân bằng hình ảnh và thực sự trải nghiệm được tính chất mơ hồ và đa nghĩa của hình ảnh.
Hình ảnh cho phép những người khác khám phá thế giới nội tâm và không gian sống/làm việc của người chụp, để cách kết nối sâu hơn.
Bài tập ghép ảnh
Trong bài tập này, các học viên sẽ tìm cách xếp các hình ảnh lại với nhau bằng cách đi tìm hình ảnh khiến mình “rung động” nhất, hình ảnh đang “gọi” họ vào ngày hôm đó. Rồi từ hình ảnh đó, tìm kiếm xem những hình ảnh nào sẽ có thể đi cùng nó.
Tôi không cho phép các bạn học viên nghĩ trước câu chuyện rồi tìm hình ảnh, bởi 3 lý do:
thứ nhất, bạn sẽ chỉ tìm thấy những hình ảnh minh họa cho câu chuyện - và đó không phải cách điện ảnh hoạt động.
thứ hai, bạn phải sử dụng đến một thứ quan trọng, đó là bản năng của bạn, để tìm hiểu xem những hình ảnh có thể “rung động” với nhau ra sao.
Thứ ba, nếu bạn cố nghĩ câu chuyện trước, bạn sẽ không thể thực sự khám phá những gì bên trong mình, mà sẽ chỉ nghĩ ra những thứ mà mình nghĩ nên là như thế mà thôi.
Tôi tin rằng hình ảnh luôn lưu giữ một sự tự tôn nhất định. Những hình ảnh được chụp, chúng luôn có một nhịp điệu, một cảm xúc được gợi lên nhất định, và thay đổi ý nghĩa theo những bức ảnh xung quanh chúng. Những hình ảnh luôn là những sinh thể sống đầy bí ẩn. Và khi bạn đã xếp chúng vào nhau, chúng đã tự khắc có một sự “rung động” và “phản hồi” với nhau mà dù bạn có cố ép ý nghĩa khác để phù hợp với những điều mình muốn nói, thì những hình ảnh đó cũng không thể nhận những ý niệm của bạn. Bài ghép ảnh chính là để lắng nghe sự rung động đó.
FAQ
Những ai nên học khóa học này?
Những người muốn học cách yêu thế giới này và trở thành một con người hoàn thiện hơn.
Tôi có thể được giảm học phí trong trường hợp gặp khó khăn về tài chính không?
Bạn có thể lựa chọn đóng mức học phí thấp hơn. Nếu bạn muốn nộp học phí muộn, hãy báo trước cho Xí Nghiệp nhé.
Tôi có được bảo lưu nếu nghỉ không?
Bạn luôn có thể học bù một vài buổi hoặc bảo lưu hoàn toàn sang khóa sau nếu gặp trở ngại về thời gian.
Hiện tại có khóa online không?
Khóa online diễn ra song song với khóa offline, để các bạn có thể lên lịch học bù nếu bỏ lỡ.
Tôi không có nhiều thời gian, lớp có bắt buộc làm bài tập về nhà?
Bài chụp ảnh là bài bắt buộc, để các bạn có thể hoàn thành trách nhiệm với bản thân mình và những người còn lại trong lớp. Các bài tập khác thì không bắt buộc. Nhưng nếu bạn làm, bạn sẽ được chữa bài cụ thể.
Học phí và thời lượng của lớp là bao nhiêu?
Bạn có thể tùy chọn trả mức học phí từ 2.000.000 tới 3.000.000 cho khóa học.